Bernagie

Familie: Ruwbladigenfamilie (Boraginaceae)

In verschillende talen: Borago officinalis (Lat), أبو العرق (Ar), Bourrache officinale (Fra), Borage (Eng), Borretsch, Gurkenkraut (Dui)

Andere namen: Komkommerkruid.

Oorsprong:
De plant is oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied. Ze behoort tot de pioniervegetatie op vochtige zeer voedselrijke bodem. We zien haar dan ook op akkers, ruigten, puinhopen, langs wegen en andere ruderale terreinen.

Betekenis:
De prachtige bernagieplant heeft sinds de dagen van de oude Grieken de reputatie dat hij een opbeurende werking heeft, verstand en geest verkwikt en "mensen gelukkig maakt". Hierop slaat wellicht het oude Engelse gezegde: "Growing borage will overwhelm the heart with courage".

Culinair:
Als voedsel wordt de plant vooral in het Middellandse Zeegebied gewaardeerd als onderdeel van salades en andere zomerse gerechten. Ze heeft een komkommerachtige smaak, de naam komkommerkruid heeft ze hieraan te danken.

De jonge bladeren kunnen fijngehakt op de boterham gegeten worden. Soms wordt van de jonge blaadjes spinazie gemaakt al dan niet half om half met de echte spinazie. Het maakt alle gekookte koolsoorten lekkerder. Erwten- en bonensoep en stoofschotels met vlees, winnen er door aan smaak. Vanwege de zoutachtige smaak is bernagie tenslotte een welkome aanvulling bij een zoutarm dieet. Bernagie is al evenzeer in trek om vruchtendranken zoals puur appelsap extra smaak te verlenen en de bladeren doen het prima in ijsthee en in een warme kruidendrank. De bloemen verlenen een blauwe kleur aan vloeistoffen waar ze in getrokken worden en worden wel gebruikt om azijn blauw te kleuren.

Lest best: de bloemen vormen een buitengewoon aantrekkelijke garnering bij salades of een kruidengerecht, en behouden zelfs als ze gesuikerd zijn nog in zekere mate hun werking.

Medisch:
De soortaanduiding officinalis geeft aan dat aan de plant geneeskundige werking werd toegeschreven.

Thee: Een aftreksel kan enkele malen per dag als thee worden gedronken tegen zwaarmoedigheid, nervositeit, hartzwakte, reuma, nierontstekingen, ter bevordering van urine-afdrijving, en tegen borst- en slijmvliesontstekingen. Dosering: twee theelepels gedroogde bladeren (ook bloemen?) op 1/4 liter water, even koken en 10 min laten trekken. Twee a drie koppen per dag. Reeds bij de Grieken stond de plant om zijn opbeurende werking bekend.

Groei:
Eenjarige plant. De bloeitijd valt vanaf mei of juni tot de herfst. De bloem zijn mooi felblauw met een wit hart, met fijne kroonblaadjes en zwarte helmknoppen. Een enkele maal kunnen de bloemen ook roze of wit zijn. De plant wordt 45-90 cm hoog.

Zaaien:
Het zaad kan breedwerpig of in ondiepe geulen op 30 cm van elkaar gezaaid worden. Er moet een flinke laag aarde op komen. De zaaitijd loopt van maart tot begin september. Is bernagie voor de kruidentuin of een rotstuin bestemd, dan verdient het aanbeveling om 25 cm diepe kuiltjes te graven op 30 cm van elkaar, per kuiltje 3 zaden te gebruiken en het opgekomen zaaigoed later uit te dunnen tot een plant per 30 cm. Het zaad ontkiemt na 10 dagen, en de plant zaait zichzelf royaal uit. Hij moet alleen onkruidvrij gehouden worden. Een leemachtige grond is goed voor bernagie maar een lichte, of zelfs zanderige losse kalkgrond is nog beter mits er voldoende vochtigheid heerst. Evenals alle overige kruiden moet de plant groeien in een grond die een goede afwatering heeft. Verder houdt hij van een zonnige stand.

Oogsten:
Het kruid is geschikt om zodra het in bloei staat, afgesneden of volledig geoogst te worden. Maar alleen de jonge bladeren kunt u gebruiken voor het drogen. Het is niet makkelijk om bernagie thuis te drogen, aangezien het een sappige, vochtrijke plant is die makkelijk zwart kan verkleuren als hij bij een te hoge temperatuur of bij een te lage temperatuur gedroogd wordt. Mochten de bladeren toch gedroogd worden, dan moet dit snel gebeuren bij een lage temperatuur en dat vereist een goede ventilatie. Het drogen moet zorgvuldig gebeuren, want anders verliest bernagie zijn aroma. Hij kan slechts korte tijd in luchtdichte potten in het donker bewaard worden. Bloemen kunnen alleen vers gebruikt worden. Als u ze wilt suikeren, dan moeten ze geplukt worden als ze op hun mooist zijn.

Verzorging:
Hebben de planten zich eenmaal goed ontwikkeld, dan zal er altijd bernagie in de tuin zijn, en hoewel het een eenjarige plant is, bloeit ze dikwijls gedurende een milde winter door. De planten zijn in ca. acht weken volgroeid. Van dat moment af is het meestal moeilijk de bernagie in toom te houden, tenzij de grond uitermate onvruchtbaar is. Het is dan belangrijk bernagie in de gaten te houden. De planten zaaien zichzelf uit en dat gebeurt niet alleen snel, maar de zaaiingen kunnen jaar in jaar uit op de meest onverwachte plaatsen de grond uit komen.

Als u bernagieplanten wat vaker afsnijdt, de verdorde bladeren afplukt en de zaden de hele zomer blijft zaaien, dan heeft u het hele jaar door aantrekkelijke bernagieplanten.